Landmark Forum verovert Nederland

Persoonlijke groei met harde hand

Ontevreden over je relatie? Ruzie met je baas? Landmark Forum maakt een eind aan alle problemen, tot groot enthousiasme van de deelnemers. Buitenstaanders waarschuwen voor het sektarische karakter van het cursusinstituut.

Intermediair 12 februari 1998
door Mans Kuipers en Evert de Vos

'Ik ben psycholoog en al drie jaar overwerkt. Nadat binnen een jaar mijn moeder en twee goede vrienden overleden waren, kon ik het werk niet meer aan. Ik ben jaren in behandeling geweest bij een haptotherapeut maar ik zag het leven nog steeds niet zitten.' De vrouw stopt even. Ze slikt, de herinnering lijkt haar te veel te worden. De vijfhonderd aanwezigen in de zaal kijken ademloos toe. 'Maar het Forum-weekend, met al deze geweldige mensen, heeft me eroverheen geholpen. Ik kan het leven weer aan. Meteen na het weekend heb ik afscheid genomen van mijn therapeut en me ingeschreven op dansles!'
Een ovatie van de aanwezigen in de kelder van hotel Schiphol A4 is haar deel. Op een koude dinsdagavond houdt de Landmark Education Corporation daar de maandelijkse voorlichtingsavond voor het Forum. De sfeer is vrolijk, uitgelaten bijna, er wordt veel omarmd en gezoend. Vooral de bezoekers met een naamkaartje op de revers zijn reuze uitbundig. Zij weten al wat Landmark Forum is: ze hebben net drie hele dagen met tweehonderd mensen aan de training deelgenomen. Voor hen is het een soort afsluitingsbijeenkomst en ze hebben ieder een of twee gasten meegenomen, familieleden, collega's of vrienden. Deelnemers aan het Forum steken hun enthousiasme niet onder stoelen of banken. 'Net zo indrukwekkend als de geboorte van mijn zoon', reageerde een van hen op een oproep op Internet. 'De effecten zijn formidabel, zowel privé' als zakelijk', mailde een ander. Zelfs: 'ik deel mijn leven in twee perioden in: voor en na Landmark Forum.'

Televisieproducer Marc Mathies (32) werd een jaar geleden door zijn schoonzus meegenomen naar een introductiebijeenkomst. Zijn aanvankelijke scepsis verdween snel. Hij gaf zich op de avond zelf nog op voor het Landmark Forum. 'Het is iets tussen een therapie en een goed gesprek met vrienden', omschrijft hij de bijeenkomsten. 'Er gebeurt heel veel. Het is overweldigend. Er ontstaat een veilige sfeer, waardoor mensen opstaan en hele persoonlijke verhalen vertellen. Over problemen met hun ouders, een relatie die is uitgeblust, moeilijkheden met collega's en zelfs kindermishandeling. Het knappe is dat de gespreksleider de verhalen interessant weet te maken voor alle honderdvijftig aanwezigen. Ze laat de andere kanten van een probleem zien, manieren waarop je er ook tegenaan kunt kijken.' Leer eigen keuzes te maken, neem het leven in eigen hand. Dat is volgens Mathies de centrale boodschap van Landmark. 'Je kunt klagen over je vader die sloeg, zoals een deelnemer deed. Maar dan ben je zelf degene die er nog het meeste last van heeft. Doe er daarom wat aan. Ga met hem praten. Je neemt die heuvel of je kiest ervoor de zaak te laten rusten. Maar dan moet je ook niet blijven kIagen.'

Veel vrienden van Mathies hebben inmiddels het Forum gedaan. Ze zijn enige jaren geleden afgestudeerd, hebben een goede baan en meestal een vaste partner. 'Je bent overal ingerold. Maar op een gegeven moment denk je: Is dit alles? Zijn dit eigen keuzes of is het allemaal puur toeval? Volgens mij is het zinvol om daarbij stil te staan en Landmark helpt dan enorm.'
De trainingen van Landmark bestaan in hun huidige vorm sinds 1991. In dat jaar werd de Landmark Education Corporation opgericht door werknemers van Werner Erhard, die in 1971 begonnen was met trainingen op het gebied van 'self-awareness' en 'personal growth'. Landmark bouwt voort op de door Erhard ontwikkelde ideeën, toegepast in EST (Erhard Seminar Training). Anno 1998 heeft Landmark vestigingen in dertien landen, de organisatie wordt geleid vanuit het hoofdkantoor in San Francisco. De Nederlandse vestiging is de snelst groeiende buitenlandse afdeling van Landmark Education. In maart 1996 werd een bureau in Amsterdam geopend, sindsdien groeit het aantal deelnemers explosief. De afgelopen drie jaar volgden drieduizend mensen de basiscursus.
de organisatie heeft een zeer uitgebreid curriculum van trainingen, dat begint met het Landmark Forum. Dit seminar kost 895 gulden en duurt drie hele dagen: vrijdag, zaterdag en zondag van 9 uur 's ochtends tot 12 uur 's avonds. aan het slot van het weekend hebben de deelnemers als het goed is een doorbraak bereikt en kunnen een begin maken met wat in Forum-termen living the future heet. Ze kunnen een nieuwe start maken op hun werk, in hun relatie of in de verhouding met hun ouders. Het Forum kent tien kosteloze vervolgavonden, waar deelnemers hun ervaringen delen. Daarna zijn er talloze vervolgcursussen mogelijk, die in prijs variëren. Het wordt geadviseerd de opgedane kennis bij te houden, bijvoorbeeld door regelmatig een cursus te doen.

Landmark claimt dat het deelnemers de mogelijkheid geeft om te worden wat ze willen zijn. 'U kunt het verleden in het verleden achterlaten, over de grenzen stappen van uw identiteit naar een toekomst die bepaald wordt door wat mogelijk is en niet alleen door wat er vroeger is gebeurd', staat in een van hun folders te lezen. Feit is dat deelname aan de basiscursus verstrekkende gevolgen kan hebben. 'Ik was erg geremd en bescheiden. Had de neiging om me kleiner voor te doen dan ik was', vertelt Ineke de Haan (40). 'Bij Landmark heb ik geleerd mijn verleden achter me te laten. Vaak interpreteer je iemands gedrag. Dat is fout. Ik ben nu getraind om vanuit het niets te luisteren. Tegelijkertijd ben ik veel duidelijker geworden. AIs me iets niet bevalt zeg ik het meteen. Vroeger zou ik er tijden mee rond zijn blijven lopen. Nu maak ik dingen af.'
De Haan heeft twee grote 'doorbraken' gemaakt. 'Ik had een erg problematische relatie met mijn moeder', vertelt ze. 'Die is enorm verbeterd doordat ik open het gesprek aanging en niet koppig aan mijn eigen gelijk vasthield.' Daarnaast is ze een eigen bedrijf voor interimmanagement begonnen. 'Dat wilde ik al heel lang. Door Landmark voel ik me gelukkiger en krachtiger. Je wordt gestimuleerd knopen door te hakken. Ik ben naar mijn baas gestapt en heb een vertrekregeling afgesproken.'
'Mijn vrienden dachten in eerste instantie dat ik op hol geslagen was', herinnert Frits O. (32) zich. Hij verbrak een relatie van ruim acht jaar, begon drie maanden later iets met een medecursiste die binnen twee maanden zwanger was, en trouwde met haar. 'Veel mensen leven een proefleven', vindt S. 'Ze laten de boel de boel omdat ze verwachten dat de echte man of vrouw de echt interessante baan, nog wel een keer voorbijkomt. Bij Landmark leer je eerlijk tegenover jezelf en anderen te zijn. Mijn ex en ik moesten na een pijnlijk proces toegeven dat het niet meer ging.' In het werk heeft de coördinator bij het gerechtshof naar eigen zeggen veel profijt van de denkwijze van Landmark. 'Ik luister veel beter, laat mensen hun eigen oplossingen verzinnen, ben meer een begeleider geworden. Soms verval ik weer in mijn oude gedrag en neem ik te veel verantwoordelijkheid en laat anderen te weinig ruimte. Maar ik heb geleerd om mezelf van een afstand te observeren en mijn gedrag te corrigeren. Privé heeft de cursus een enorme impact gehad. S.: 'Landmark heeft een grote invloed op je relatie. Een scheiding kan het gevolg zijn, omdat duidelijk wordt dat er al lange tijd iets mis zat.
Een goede relatie wordt er echter alleen maar hechter door. De band met mijn huidige vrouw heeft een enorme diepgang, ook omdat we allebei Landmark hebben gedaan. Bevriende stellen met problemen komen nu naar ons toe. Ze zien dat wij bijvoorbeeld conflicten goed oplossen en vragen: hoe doen jullie dat?'

Volgens onderzoek in opdracht van Landmark zegt maar liefst 94 procent van de deelnemers dat het Forum waarschijnlijk blijvende waarde voor ze heeft, 86 procent zegt dat het ze geholpen heeft om specifieke problemen het hoofd te bieden. De geïnterviewde deelnemers schrijven successen als de totstandkoming van een cultureel centrum, een nieuwe baan, betere omgang met collega's en het voor het eerst sinds jaren weer hebben van een serieuze relatie aan Landmark toe. Er is ook de nodige kritiek op de organisatie en haar methodieken.
Critici wijzen op de gevaren van de persoonlijke publieke bekentenissen en het gewroet in iemands verleden. 'Dat is niet zonder risico zonder de juiste begeleiding', meent psychiater Peter Henneman van de crisisdienst van de Amsterdamse Riagg's.
'Vroeger kregen we hier veel mensen binnen die encountersessies of Gestalt-therapie volgden. Die mensen raakten daarvan totaal over de rooie.' In 1997 is het twee keer voorgekomen dat een deelnemer van 'Ratelbandachtige bijeenkomsten' bij de crisisdienst aanklopte. 'In de vakliteratuur zijn genoeg gevallen bekend van ongelukken bij dit soort sessies.' Een geïnterviewde heeft meegemaakt dat op een bijeenkomst van Landmark in 1997 een man psychotisch werd.
Hij is daarna niet meer teruggezien in de groep. Landmark zelf ontkent dat er bij haar bijeenkomsten in Nederland ongelukken zijn gebeurd. Bovendien wijst een woordvoerder erop dat deelnemers schriftelijk en mondeling wordt gevraagd of ze psychische problemen hebben. Deelname is in dat geval niet mogelijk.
Een ander bezwaar is de rigide vorm van de trainingen, die volgens sommigen de vorm van een brain-wash aanneemt. Erick de Boer (38) deed het Forum en een vervolgcursus, maar is er uiteindelijk mee gestopt. De eigenaar-directeur van een softwarebedrijf heeft naast veel waardering - 'Ik ben een veel betere leidinggevende geworden' - ook kritiek. 'Mijn grootste bezwaar is dat er nauwelijks ruimte is voor tegenspraak. Of je nu vragen stelt over wat er met het geld gebeurt, over sommige oefeningen of over het feit dat je niet tussendoor naar het toilet mag, alle vragen worden afgekapt. Mensen die aanhouden, krijgen de keuze: meedoen: of weggaan.' Na verloop van tijd groeide bij De Boer de ergernis. 'Ik heb verschillende introducties meegemaakt en dan zie je dat ze allemaal vrijwel hetzelfde lopen. Het lijkt zo spontaan, maar alles is voorgeprogrammeerd. Het maakt niet uit welke gebeurtenissen of problemen door deelnemers naar voren worden gebracht. Ze dienen alleen als opstapje voor de leidster om haar verhaal te houden.' Volgens De Boer komt het voor dat deelnemers op een onaanvaardbare manier onder druk worden gezet om zich voor een volgende cursus in te schrijven. 'Ik heb een oefening meegemaakt waarbij de aanwezigen in drietallen werden verdeeld. De opdracht was dat twee mensen de derde moesten overtuigen om zich in te schrijven. Na verloop van tijd werd gevraagd: zijn er nog mensen die niet doorgaan? Dat bleek inderdaad zo te zijn. Ik en enkele anderen staken hun vingers op. Vervolgens werd de hele sessie nog een keer herhaald. En steeds brengen ze dan hetzelfde naar voren: als je niet doorgaat durf je niet echt te kiezen.'

Op de introductiebijeenkomst bij Schiphol moeten de introducés het gastenkaartje invullen. Nadat eerst gevraagd is, wie hen heeft uitgenodigd (wat ijverig wordt genoteerd), krijgt iedere gast een sticker met zijn of haar voornaam opgeplakt. De aanwezigen, voornamelijk blanke dertigers en veertigers, nemen vol verwachting plaats in de sfeerloze, kale ruimte. Op het podium verschijnt een kleine, grijsharige vrouw van in de vijftig, die zich voorstelt als Anny Zollinger uit Zürich. Ze excuseert zich ervoor dat ze het Nederlands niet machtig is, op 'gggoedenmorgen en 'gggierig' na. Ze heeft al een kwart eeuw geleden het Forum ontdekt en in een betoog van een half uur legt ze uit wat Landmark voor mensen kan betekenen.
Problemen met je ouders? Ruzie met je baas? Ontevreden over je relatie? In het Forum leer je onder ogen zien wat daarvan de oorzaak is, je komt tot een doorbraak in je leven. Door die doorbraak kun je in de toekomst een beter gebruik maken van creativiteit, effectiviteit en vitaliteit en je gaat een rijker leven leiden. 'Fully living the Forum and sharing your experiences', daar gaat het volgens Anny om. En om het geld, nog geen negenhonderd gulden, hoeven de gierige Nederlanders het niet te laten.
Om ha&r betoog kracht bij te zetten, en om de gasten in de zaal te laten zien dat het Forum daadwerkelijk mensen verandert, vraagt ze wie van de cursisten zijn ervaringen wil delen met de zaal. Tientallen vingers gaan de lucht in, en Anny loopt de zaal in en kiest tien mensen uit. Die stellen zich op het podium achter de microfoon op en mogen - in het Engels, nogal een handicap voor sommigen - vertellen hoe het Forum hun leven heeft beïnvloed. Zollinger houdt het tempo erin, kapt cursisten af die te veel in detail treden.
Vertellen over hun persoonlijk leven aan een groep van honderd mensen is voor sommige cursisten zo te zien de allergrootste doorbraak. Niet iedereen komt even goed uit zijn woorden, sommigen maken hun verhaal overmand door emoties, half snikkend af. Dat maakt de boodschap niet minder overtuigend, en de zaal beloont elke getuigenis met een donderend applaus.
Zollinger geeft een demonstratie van de beproefde Landmarkmethode. De ervaringen van deelnemers worden door haar algemeen gemaakt. Landmark richt zich in zijn trainingen op persoonlijke groei, houdt ze haar publiek voor. 'Je kunt de beperkingen die je aan je eigen leven hebt opgelegd, doorbreken en doorstoten naar nieuwe niveaus van prestatie, creativiteit en zelfexpressie.' En: 'Als je eenmaal kennis hebt gemaakt met de nieuwe dimensie van mogelijkheden, heb je toegang tot een methode om voortdurende doorbraken te verwezenlijken op ieder gebied in je leven!'

Het heilig vuur waarmee mensen die het Forum bezocht hebben hun omgeving bestoken, komt niet bij iedereen goed over. Sterker nog, het fanatisme waarmee vrienden en familieleden meegevraagd worden naar bijeenkomsten van Landmark, kan tot sterke bekoeling van relaties leiden. De organisatie onderkent dit probleem, en wijt het aan overenthousiasme van de vrijwilligers. Het is echter inherent aan de wervingstechniek van Landmark, die erg lijkt op de tupperware-methode:
cursisten zorgen voor nieuwe deelnemers. In feite is het hele doen en laten van de organisatie hierop gericht. 'Enrollen, zo heet dat, is een oefening die vaak voorkomt', vertelt tv-producer Marc Mathies. 'Het is goed voor jezelf dat je anderen enthousiast probeert te maken over iets wat jij belangrijk vindt: Landmark Forum. Ik heb wel eens voorgesteld om voor een andere organisatie te gaan enrollen, de plaatselijke voetbalclub bijvoorbeeld, het ging tenslotte om de oefening en niet om het belang van Landmark. Maar dat werd niet op prijs gesteld.' Mensen die bij Landmark een leiderschapscursus volgen, krijgen een persoonlijke coach, vertelt Erick de Boer. 'Met die figuur bespreek je je doelen.
Bijvoorbeeld hoeveel mensen je gaat enrollen om deel te nemen aan het Landmark Forum. Zijn dat er minder dan je verwachtte, dan word je daarop aangesproken. Is er soms iets fout met je commitment? Ben je wel overtuigend genoeg geweest?' Ook de vasthoudendheid waarmee wordt geprobeerd om mensen die willen stoppen met Landmark daarvan te weerhouden, roept ergernis op.
Wie de organisatie de rug toekeert, krijgt regelmatig telefoontjes. In urenlange gesprekken wordt geprobeerd om ze terug te halen.

Op de bijeenkomst van het Forum is de pauze aangebroken. De honderden gasten krijgen de kans om zich voor het eerstvolgende Forumweekend in te schrijven. De stemming is gemengd: sommigen zijn enthousiast en gaan zich vanavond nog inschrijven, maar anderen storen zich aan het hoge bekentenis-gehalte van de getuigenissen. Na de pauze blijven de tweehonderd cursisten in de zaal voor hun slotbijeenkomst de genodigden moeten met goed getrainde medewerkers van het Forum mee. In kleine zalen krijgen ze in groepjes van dertig nogmaals een toelichting op de manier waarop het Forum mensen verandert - ditmaal in het Nederlands. Om de paar woorden vallen begrippen als doorbraak, delen, krachtige technologie en commitment. Als de gasten niet snel genoeg op de proppen komen met persoonlijke problemen waaraan ze willen werken, blijken er getrainde Forumleden tussen het publiek te zitten.
Een voor een staan ze op, vragen aan de leidster 'Mag ik iets delen?' en vertellen hoe het Forum hun leven heeft verrijkt. Niet alle gasten van deze introductiebijeenkomst zullen zich voor het Forum inschrijven, zoveel is duidelijk als tegen elf uur introducés en cursisten hun jas opzoeken. Voor Landmark is dat niet zo erg: tot mei zijn alle cursussen volgeboekt.

kaderstukje:

de lange tenen van Landmark

De geestelijk vader van Landmark is de in 1935 in Chicago geboren Jack Rosenberg. Tot 1959 leidt hij een eenvoudig bestaan als handelaar in tweedehands auto's, braaf getrouwd en vader van vier kinderen. In dat jaar ontmoet hij zijn tweede vrouw met wie hij naar San Francisco verhuist en een nieuw bestaan opbouwt onder het pseudoniem Werner Erhard. In San Francisco komt Erhard in aanraking met Zen, het Boeddhisme en psychische zelfhulp groepen als psychocybernetics en Gestalt. Hij volgt programma's bij Scientology en maakt in India kennis met de ideeën van goeroe Satya Sai Baba. Grote invloed op hem heeft het boek "Think and grow rich" van Napoleon Hill.
Volgens Hill begint alles wat je bereikt met een idee; wat je denkt is wat je doet. Denk positief, en je zult positieve dingen doen. In 1971 start Erhard zijn eigen cursus in transformatie; EST, Erhard Seminar Training. De cursus is een doorslaand succes, tegen 1985 hebben al meer dan een half miljoen Amerikanen EST gevolgd. De methodes die in EST worden toegepast om mensen tot een 'hoger' bewustzijn te brengen zijn autoritair; cursisten worden geestelijk tot de grond toe afgebroken om vervolgens te worden 'herbouwd'. In 1985 wordt EST omgevormd tot een minder autoritaire cursus. The Forum.
Erhard treedt minder op de voorgrond en stopt in 1991, als gevolg van onthullingen over zijn levenswandel in een landelijk tv programma. Hoewel de beschuldigingen volgens Erhard vals zijn, het werk van Scientology dat op deze manier een concurrent uit wil schakelen verlaat hij de VS. Hij verkoopt de zaak aan zijn werknemers, die er Landmark Education van maken. Sindsdien vervult hij geen rol meer in de organisatie maar zijn broer Harry Rosenberg is vooraanstaand lid van de Board van Landmark. De beschuldigingen tegen Erhard en de conflicten met Scientology hebben van Landmark een achterdochtige organisatie gemaakt. Wie hen sektarisch gedrag verwijt kan rekenen op een boze brief en een informatiepakket van het hoofdkantoor. Als ze Landmark daarna toch nog een sekte noemen, worden juridische stappen altijd overwogen. Op Internet wordt nogal wat kritiek op Landmark geleverd. Vooral de psychische druk waaronder deelnemers tijdens het forum staan en de manier waarop Landmark mensen behandelt die niet meer mee willen doen moeten het ontgelden. 'Je verliest je onafhankelijkheid en de controle over je eigen leven. In plaats daarvan word je afhankelijk van de groep' zegt een oud-cursist.

informatie op Internet: Landmark Forum Rants & Raves:
www.inlink.com/~dhchase/forum.htm en:
www.stelling.nl/simpos/est.htm)

Nog een kaderstukje bij Intermediair 12 februari 1998:

De trainingen van Landmark

Het programma dat Landmark Education aanbiedt, is een zeer gestructureerde serie seminars en cursussen. Het bestaat uit een basisopleiding, Curriculum voor Leven, en een voortgezette opleiding., het Graduate Curriculum. de voertaal is Engels. De trainers hebben vier tot zes jaar opleidingen bij Landmark doorlopen. Het Curriculum voor Leven begint met het Landmark Forum, drie hele dagen en een slotavond - kosten 895 gulden. In stap twee, het Forum in Actie, leert de deelnemer in tien avondbijeenkomsten de ideeën van Landmark in het leven van alledag toe te passen. de Landmark Vervolgcursus gaat nog een stapje verder: 'Hier krijgt u gereedschap om uw toekomst te ontwerpen. U leert om uw omgeving in overeenstemming met uw visie te brengen.' Dit seminar duurt vier hele dagen, donderdag tot en met zondag van 10 uur 's ochtends tot 12 uur 's avonds.
De basisopleiding wordt afgerond met het Landmark Programma voor Zelfexpressie en leiderschap, dat drie maanden duurt.
Drie hele zaterdagen en twaalf avonden leert de deelnemer 'te ontdekken wat ervoor nodig is om anderen te ondersteunen, zowel bij het creëren van nieuwe mogelijkheden voor hun leven als bij het tot stand brengen van die mogelijkheden.' Wie het Curriculum doorlopen heeft, totale kosten 2.645 gulden, kan kiezen uit wel vijftien seminars. De meeste duren tien avonden, en kosten 250 gulden. In deze seminars wordt dieper ingegaan op deelaspecten van wat eerder al aan de orde is geweest: van liefde via relaties tot leiderschap, gezondheid en creativiteit. (Informatie op internet: http://www.landmark- education.com)