Vertrokken gezichten

Terecht zijn de ministers Donner en Dekker afgetreden. Zij hebben hun verantwoordelijkheid eindelijk echt genomen, maar is dit genoeg? De definitieve conclusies van het rapport van de Onderzoeksraad wijzen op een grof struktureel fout beleid, overtreden van de wet en grote nalatigheid door de Dienst Justitiële Inrichtingen, Rijksgebouwendienst en de gemeente Haarlemmermeer. Wat nu bekend is geworden wijst op schaamteloze bestuurlijke verwaarlozing van fundamentele overheidstaken en het niet nemen van de verantwoordelijkheden, waaronder de zorg voor de veiligheid van mensen die
opgesloten zitten. Een veiligheid die compleet ondergeschikt werd gemaakt aan de snelle en verkeerde bouw van een complex en een structureel en opzettelijk negeren van allerlei veiligheidsvoorschriften, aanbevelingen en rapporten. Dit alles heeft ertoe geleid dat er mogelijk onnodig doden zijn gevallen. In de meeste gevallen waren dit mensen die zelfs niet onder verdenking stonden van strafbare feiten. Ze zaten vast omdat ze het land uit moesten. Ook de nazorg voor de overlevenden is op allerlei manieren faliekant te kort geschoten. Uitermate slechte zorg werd geboden zowel medisch, psychisch als ambtelijk. Mogelijk zijn hun trauma's nog verergerd door ze onnodig te bedreigen en bloot te stellen aan beelden van de brand. En er zijn mensen met ademhalingsproblemen zonder goede medische zorg verder doorgeplaatst. Dat zijn dan nog maar twee punten uit een eindeloze lijst. Beschamend is het ook dat er van veel mensen persoonlijke bezittingen zijn ontvreemd waaronder sieraden met emotionele waarde.

onbeantwoorde vragen
Toch blijven er nog onbeantwoorde vragen, zoals over de elfde dode. Hoe is deze elfde persoon doodgegaan? Waarom heeft niemand van de 44 overlevenden, die Prime heeft gesproken, het lichaam van deze elfde persoon gezien? Hoe kan het dat er iemand is overleden terwijl zijn celdeur open was? Er wordt totaal geen helderheid verschaft door het uitgebrachte rapport. Wat erover gezegd is, is dat de celdeur inderdaad open was, maar ze niet weten hoe het verder gegaan is. Volgens Ahmed Pouri van Prime is dit pure nalatigheid: met open deuren doodgaan. De rest van de deuren was gesloten en dit is een groot verschil. Er is dus zeker verder onderzoek nodig naar de nasleep en er moet nog gekeken worden naar de verantwoordelijkheid van minister Verdonk in dit geheel. Zij is compleet tekort geschoten in de directe en lange termijn nazorg en heeft hierover de kamer verkeerd ingelicht. "Wij hebben adequaat gereageerd en maximale zorg verleend" zegt zij. Hoe kan Verdonk dit al die tijd zo stellig volhouden terwijl het er op lijkt dat alles wat mis kon gaan, ook mis is gegaan? In het rapport wordt zij helaas niet echt zwaar op haar beleid aangesproken. Ook niet op het uiterst zwakke punt dat zij de groep overlevenden op drie verschillende manieren heeft behandeld. Een groep vluchtelingen wordt op straat gezet, een groep vluchtelingen is uitgezet en een groep wordt naar asielzoekerscentra gebracht. Op grond van welke informatie en welke criteria worden deze beslissingen genomen? Dat wordt nergens duidelijk. De medische- psychische- en ambtelijke zorg lijken gebaseerd op absolute willekeur want het was een grote wanorde.

meldpunt
Er is een meldpunt bij Prime in den Haag, waar alle andere slachtoffers en nabestaanden terecht kunnen voor ondersteuning van hun claims en voor een beroep op gerechtigheid en solidariteit. Alle middelen zullen worden ingezet om de slachtoffers of hun familie te bereiken en het zou van fatsoen getuigen als de overheid haar medewerking hieraan zou verlenen. Ook de bewakers die door de overheid werden aangesteld om in onmenselijke arbeidsomstandigheden te werken verdienen aandacht en respect. Op juridisch vlak zal de aansprakelijkheid van de overheid opnieuw met kracht aangekaart worden onder aanvoering van advocaat Alie Westerhuis. Het vermaledijde Pikmeer-arrest van de Hoge Raad, waardoor de landelijke overheid nog steeds straffeloos is, kan in deze tijd van privatisering en toetsbaarheid onmogelijk overeind blijven. Als een bewaker of een verpleegster wel vervolgd kan worden, waarom dan geen minister of topambtenaar? In ditzelfde strafrechtelijke kader valt ook de eis tot genoegdoening, die door eveneens asieladvocaat Mr. Ronald Denz onderzocht wordt. Intussen wacht de eerder al ingediende aanklacht op behandeling door het gerechtshof (artikel 12 procedure). Mr. Martin de Witte zal de getuigenverhoren voortzetten die moeten leiden tot de juridische vaststelling van de gemaakte fouten door de verantwoordelijke overheidsinstellingen en een financiële schadevergoeding voor de overlevenden. Los van de bestuurlijke verantwoordelijkheid en de technische details, zijn er natuurlijk juridische vragen naar verantwoordelijkheid, aansprakelijkheid en genoegdoening. En er zijn politieke vragen: Welk beleid heeft tot deze ramp kunnen leiden? Welke maatregelen zijn noodzakelijk om de kans op herhaling, respectievelijk het voortbestaan van onmenselijke behandeling van vreemdelingen zo klein mogelijk te maken? In 2005 werden 22000 vreemdelingen gevangen gezet met het doel hen uit Nederland te verwijderen. Zij zijn allen rechteloze slachtoffers van 15 jaar vreemdelingenbeleid. Inspectierapporten hebben aangetoond dat ook andere vreemdelingen detentieplekken zoals bijvoorbeeld de detentieboten en Zeist brandgevaarlijk zijn. Dat kan ook niet anders gezien het bouwtempo waarmee ze gerealiseerd zijn, bijna 1000 cellen in een jaar. Een tempo en een beleid dat niet veranderd is, ook niet na de brand. Europees onderzoek van Dr. A.M. van Kalmthout heeft aangetoond dat juist in Nederland de rechten en de situatie van onschuldige vreemdelingen in administratieve detentie, veel slechter zijn dan die van criminele Nederlanders in strafdetentie. Ons vreemdelingenbeleid moet weer een menselijk gezicht krijgen. Onschuldige mensen horen niet te worden opgesloten. Al helemaal niet in onveilige gevangenissen, die dienen gesloten te worden.
De Schipholbrand in de nacht van 26 op 27 Oktober 2005 heeft aangetoond hoe misdadig het Nederlandse vreemdelingenbeleid in de praktijk uitwerkt. Een reeks advocaten en nabestaanden en overlevenden is in de weer met processen tegen de staat. Maar deze brand staat voor meer dan misdadige nalatigheid bij de behandeling van 'illegalen': al jaren wordt op meer of minder principiële gronden geageerd tegen het verschijnsel vreemdelingen detentie als zodanig. Met welk (mensen)recht worden vreemdelingen gevangen gezet die geen misdrijf hebben gepleegd? Het is een sluitstuk van een repressief vreemdelingenbeleid, in de keten van grensbewaking, opvang door COA, onderzoek door de IND, onderduiken of doormigreren door de mensen zelf, respectievelijk gedwongen uitzetting door de staat. Ik realiseerde me laatst met een schok dat er een grote overeenkomst is met Srebrenica: mensen die konden rekenen op bescherming en zorgzaamheid vanwege de staat der Nederlanden moesten dat met de dood bekopen. En de overlevenden worden ten tweede malen mishandeld: ze krijgen geen excuus of herstelbetaling, maar verdere gevangenschap en hospitalisering, zonder uitzicht wachten op uitzetting, zonder kans op herstel door een serieuze therapie die hun power kan terugbrengen. Ook asielzoekers uit Srebrenica is zonder pardon asiel in Nederland geweigerd. Ze kunnen verrekken. Op donderdag 26 Oktober gaan we als X-Y, samen met overlevenden en nabestaanden een krachtige manifestatie organiseren. Het moet een samenkomst zijn in solidariteit, lotsverbondenheid van allen die geraakt zijn door de brand, door het beleid en door de politiek van uitsluiting. En een vlammend protest tegen het bestaan van Vreemdelingen detentie in welke vorm dan ook. Dat is dan meteen het begin van een publiciteits offensief in samenhang met de verkiezingen van 22 November.

Voor verdere informatie kijk op www.vertrokkengezichten.net & www.schipholwakes.nl & www.x-y.org/aanklacht

Dit bericht is verschenen in Kleintje Muurkrant nr 417, 6 oktober 2006