Racak

In de NRC van 20 april 1999 stond op de voorpagina een artikel met als kop 'Bloedbad Racak was keerpunt Kosovo-crisis'. Ik begon het te lezen in de hoop nu misschien toch iets te lezen over het onderzoek dat door de Finse onderzoeksploeg is uitgevoerd naar dit bloedbad, waarbij op 16 januari van dit jaar 45 inwoners van Racak vermoord werden. De onderzoeksploeg kreeg die opdracht omdat allerminst vast bleek te staan dat de Serviërs verantwoordelijk waren voor deze moordpartij, zoals - uiteraard, zou ik bijna zeggen - meteen na het bekend worden van het bloedbad, in de Verenigde Staten en West-Europa zondermeer werd aangenomen.

door Lia van der Heijden

Uiteraard werd de schuld zondermeer bij de Serviërs gelegd, omdat dat om de een of andere duistere reden nu eenmaal voortdurend de tendens is in de Westerse pers: Servië wordt etnische zuivering veel zwaarder aangerekend, dan andere bevolkingsgroepen in het voormalig Joegoslavië die zich daaraan toch even gruwelijk hebben schuldig gemaakt en maken. Alle bevolkingsgroepen zijn zowel dader als slachtoffer van etnische zuivering. In 1995 kregen we niet dagelijks te zien hoe de Kroaten de Servische bevolking uit de Krajina verdreven. Het ging toen om 550.000 Servische vluchtelingen, eveneens zwaar getraumatiseerd. Tot voor de NAVO-bombardementen op Joegoslavië was het de grootste vluchtelingenstroom sinds de oorlog in het voormalig Joegoslavië begon. Dat drama is grotendeels aan West-Europa en ook aan Nederland voorbijgegaan, laat staan dat er nationale hulpacties voor die vluchtelingen op gang kwamen. Toch was hun verhaal toen hetzelfde als dat van de Albanezen uit Kosovo nu.
Het onderzoek van de Finnen naar de massamoord in Racak werd tijdens de onderhandelingen in Rambouillet afgerond, maar de conclusies werden niet prijsgegeven, om de onderhandelingen niet te verstoren. Dat was toen wellicht een redelijk argument, maar nu alle onderhandelingen van de baan zijn en het Joegoslavisch leger met het UCK en de NAVO in oorlog is, is er weinig hoop op beëindiging van de oorlog en een oplossing van het conflict via onderhandelingen. Er is dus geen reden meer de uitkomsten van het Finse onderzoek niet openbaar te maken. Integendeel, zoals een onafhankelijke, niet door Servië gecontroleerde pers, in Joegoslavië van niet te onderschatten belang is, zo is ook een onafhankelijke, niet door de NAVO gecontroleerde pers in de Verenigde Staten en West-Europa van niet te onderschatten belang. De NAVO-bombardementen op de Joegoslavische tv-zenders zijn van een zodanig oorlogsmisdadig en hypocriet gehalte dat ik de neiging deel heb te nemen aan de eerste de beste anti-NAVO-demonstratie die voorbij komt, en het risico in een Servisch-nationalistische demonstratie mee te lopen, maar voor lief te nemen. Dat risico heeft me tot nu toe weerhouden, want etnisch nationalisme is in geheel Europa (Nederland niet uitgezonderd gezien de publieke opinie ten aanzien van vluchtelingen en het vluchtelingenbeleid van de overheid in de afgelopen tien jaar) de grote bedreiging van de komende jaren. De twintigste-eeuwse Europese geschiedenis dreigt zich te herhalen.
Toch is de voortdurende vergelijking tussen wat er met de Kosovo-Albanezen nu en de joden in de Tweede Wereldoorlog gebeurde, behoorlijk pijnlijk. Iedereen lijkt voor het gemak maar te vergeten dat de transporten van joden eindigden in vernietigingskampen. Dat is toch een essentieel verschil met een opvangkamp voor vluchtelingen aan de andere kant van de grens, hoe gruwelijk en volstrekt te verwerpen het platbranden van dorpen en mensen bedreigen met de dood en het land uitgooien ook is. Iedereen vergeet verder als het over de Tweede Wereldoorlog gaat voor het gemak ook maar even dat, terwijl de Kroaten en Albanezen bondgenoten van nazi-Duitsland waren, 1 miljoen Serviërs vergast werden en Servië een heel wat hogere prijs voor de vrijheid van Europa betaalde dan menig 'beschaafd' West-Europees land.
Maar: dat alles legitimeert niet de etnische zuivering in Kosovo, net zomin als de holocaust het massaal verdrijven van Palestijnen uit hun huizen en van hun land door Israël - ook etnische zuivering - legitimeert. Misschien was Israëls aarzeling om de NAVO onvoorwaardelijk te steunen bij haar acties tegen Joegoslavië - buiten de redenen die de Israëli's ongeveer een week na het begin van de bombardementen volgens een artikel in de NRC noemden: Servisch verzet tegen de nazi's en Israëls aanname dat Hezbollah en aanhangers van Bin Laden meevechten aan de kant van het UCK - ook ingegeven door het besef dat Israël wellicht in verlegenheid gebracht zou kunnen worden over haar eigen geschiedenis met de Palestijnen.
Hoe groot de dreiging van het etnisch-nationalisme in Europa ook is: Milosevic, Tudjman of welke andere etnisch-nationalistisch leider in het voormalig Joegoslavië, is nog bij lange na geen Hitler, Goebbels, Göring of Mengele. Niemand van hen streeft naar een wereldomvattend 'lebensraum' voor wat als het eigen volk wordt beschouwd, en moordt op systematische wijze dat wat als het andere volk wordt beschouwd, of eerder wat niet meer als mens wordt beschouwd, uit. Laten we hopen dat dat zo blijft.
Het is vast waar dat Madeleine Albright de Amerikaanse regering na de moord in Racak makkelijker over de streep kreeg om in te stemmen met een ingrijpen in Kosovo, zoals in het artikel in de NRC werd gesteld, maar of dat terecht is zullen we pas weten als ooit nog eens het rapport van de Finnen openbaar wordt. Als dat al gebeurt zal het waarschijnlijk pas zijn tegen de tijd dat we openlijk mogen zeggen dat ook het UCK oorlogsmisdaden beging en leed aan dezelfde etnische zuiveringswaan die vanaf 1990 geheel voormalig Joegoslavië vergiftigde.

Dit artikel is verschenen in Kleintje Muurkrant nr 332, 7 mei 1999