Studentenbeweging heeft radikale strategie nodig

Overal in Nederland is actie gevoerd tegen de paarse onderwijsplannen. Tot nu toe tevergeefs. Waar blijft toch de actie waarmee alternatieven worden afgedwongen? Van de studentenbondsbonsjes is niets te verwachten. Zo blijkt uit dit verhaal dat begint in Madurodam, stopt bij de bobo's en door kan gaan als de lezer een strategie van radicale actie naar de straat toe brengt. Een interactief experiment.

Gehelmde mannen die met gummiknuppels inhakken op ongewapende mensen. Een waterkanon dat de straat 'schoonveegt'. Politiehonden die zich vastbijten in de benen van wie hen maar voor de voeten komt. Het gebeurde op 8 mei '93 in hartje Den Haag, nog geen 100 meter van het parlement in een land dat zich een rechtsstaat noemt. Ik was erbij, en ik was erg kwaad. Niet alleen op de ME, van wie ik al dit geweld had verwacht, maar vooral op de organisatoren van de jongerendemo. Ze hadden namelijk geen haalbaar en helder doel gegeven aan de demonstratie, beperkten zich tot hard roepen hoe kwaad ze wel niet waren op de minister en putten zich uit in paniekgedrag toen het geweld eenmaal losbarstte.
Dus schreef ik een artikel voor de nieuwsbrief van de Landelijke Studenten Vakbond (LSVb), dat vijf maanden later verscheen. In dit stuk pleitte ik voor gerichte geweldloosheid: naar mijn idee de enige soort actie die succes tegenover een zo veel machtiger tegenstander mogelijk maakt doordat ze deze blootstelt aan massale ongehoorzaamheid en de verontwaardiging van de publieke opinie. Ik besloot: "Naar mijn mening is gerichte geweldloze actie een experiment, of in ieder geval de discussie waard. Het is een wapen dat de studentenbeweging eindelijk boven het nivo van Madurodam uit kan tillen tot het soort actie met lange adem dat is opgewassen tegen een politiek die niet om mensen geeft".

Een heel jaar lang hoorde ik niets van de LSVb. Geen afkeuring, geen instemming, slechts stilte. Ondertussen was Paars in de regering gekomen. Ondertussen was het Paarse plan gepresenteerd om anderhalf miljard te bezuinigen op studiefinanciering en hoger onderwijs. En ondertussen bleef een indrukwekkend studentenprotest maar uit. LSVb en het door de LSVb gedomineerde Landelijk Actie Comité (LAC) luisterden naar de minister, riepen verontwaardigd dat de minister loog en herhaalden nog maar eens hun oude idee van een 'academici-belasting'. Als er al actie was, kwam die van lokale lidbonden van de LSVb of van kleinere groepen kwade studenten en scholieren. Hetgeen, hoe sympathiek en begrijpelijk ook, niet tot enige opschudding in Den Haag leidde.
Ik besloot, samen met oud-LSVB-voorzitter René Danen, ex-voorzitter van de LSVb-bond AKKU in Nijmegen Anne van Schaik, en een paar andere studenten, om zelf een plan voor massale studenten-/jongerenacties te ontwikkelen. Dit plan voorzag op de eerste plaats in de uitwerking van een inhoudelijk alternatief voor de paarse plannen: een eigen programma of puntenplan voor het hoger onderwijs. Daarin zou worden aangegeven hoe je kunt afzien van de anderhalf miljard bezuiniging zonder de rekening te presenteren aan bijvoorbeeld WAO-ers en bijstandsmoeders, of maar weer eens ritueel te roepen om de inkrimping van Defensie. Zo'n plan zou in enkele maanden kunnen worden ontwikkeld door een werkgroep van academici en studenten - met behulp van bestaande alternatieven (als de academici-belasting), maar ook door eigen denkwerk, discussiebijeenkomsten en hoorzittingen.
Om het alternatief dichterbij te brengen en de regering tot intrekking of minstens matiging van zijn plannen te bewegen, volstaan lobbyen, demonstraties en incidentele bezettingen niet, zo stelden we. Daarvoor is een strategie vereist waarin acties van langere duur passen die op elkaar worden afgestemd; en waarvan de doelen aansluiten op realistische eisen uit het puntenplan. We dachten daarbij - naast de gebruikelijke acties - ook aan gezamenlijke weigeringen om collegegelden te betalen, proefprocessen om beleid te toetsen aan internationale verdragen, en het uitlokken van massa-arresten zodat cellen vol raken. Naar ons idee kon deze strategie van geweldloze actie haar hoogtepunt vinden in de lente van '95, als het alternatief plan er zou liggen en er een A-team van studenten zou zijn die zich de voorgaande maanden zouden hebben getraind in geweldloze actie.

Op een keurig A4-tje stuurden we dit plan naar het LAC, en spraken af met LAC-coördinator Lopende Acties Jupijn op 6 oktober jl. Jupijn reageerde enthousiast noch afwijzend: volgens hem hadden LSVb en LAC de handen vol aan de organisatie van een landelijke demofestatie op 5 november, en waren studenten moeilijk te porren voor massale radicale acties. We spraken af om het plan op een LAC-vergadering te bespreken en er dan over te besluiten. Die vergadering vond plaats op 16 oktober. In plaats van de door Jupijn verwachte 100 mensen waren er 20 en die hadden niet - zoals w