Blanco stemmen, waar zijn ze gebleven?

zondag 20 juni-2004
Op 15 juni jl. maakte de Kiesraad middels een proces-verbaal de uitslag bekend van de verkiezingen voor het Europees Parlement. Hoewel de Kiesraad het aantal stemmen per kieslijst en de daaruit voortvloeiende zetelverdeling bekend maakte, is het totaal aantal uitgebrachte blanco en andersoortige ‘ongeldige stemmen’ een week na de verkiezingen nog steeds niet officieel vastgesteld.
Blanco stemmen. De verkiezingswebsite van de overheid zegt er het volgende over: “Het uitbrengen van een blanco stem kan met de ‘blancostemknop’ op de stemmachine. Als je een stembiljet gebruikt, kan je een blanco stem uitbrengen door niets in te vullen. Een blanco stem wordt gezienals een ‘ongeldige stem’ en telt daarom niet mee voor de uitslag of de kiesdeler. Een blanco stem gaat niet naar een partij. Wel telt deze stem mee voor het opkomstpercentage.” Deze of een daarop lijkende uitleg prijkt ook op tal van folders waarmee de overheid kiezers de afgelopen weken ‘informeerde’ over de Europese verkiezingen. De boodschap is helder. De blanco stem is een legitieme optie. De blanco stem vertegenwoordigt een standpunt, namelijk dat een kiezer geen partij wil kiezen. Het is dan ook uiterst merkwaardig dat dit standpunt, dat elke verkiezing weer door duizenden kiezers wordt gedeeld, op geen enkele manier in de uitslag zichtbaar wordt gemaakt. Niet op verkiezingsavond zelf, maar ook niet bij het vaststellen van de definitieve uitslag door de Kiesraad.
Het probleem zit ‘m waarschijnlijk grotendeels in het gegeven dat de in de Kieswet (uit 1989) het begrip blanco stem helemaal niet voor komt. Dat is in landen als Frankrijk en België wel even anders. Daar is de blanco stem een volwaardige stem en wordt het aantal of percentage blanco stemmen al op de verkiezingsavond bekend gemaakt. In Nederland wordt de blanco stem echter gezien als een ‘ongeldige stem’ en gelijk gesteld met het verkeerd invullen van een stembiljet. Dit is natuurlijk absurd wanneer je bedenkt dat er op de stemmachines een speciale blanco knop zit en de overheid zelfs uitlegt hoe je ‘opzettelijk ongeldig kunt stemmen’ en deze stem ook nog eens voorziet van de eerdergenoemde betekenis. Ook de gang van zaken op verkiezingsdag zelf doet de wenkbrauwen fronzen. Ons bereikte bijvoorbeeld het verhaal van een blanco stemmer die werd verteld dat een druk op de blanco knop de stemmachine stuk zou maken. Een andere blanco stemmer vond de blanco knop pas nadat hij een briefje met steminstructies (dat er overheen was geplakt) had verwijderd.
Eurodusnie zag de bui al vroeg hangen en nam voor de verkiezingen contact op met de Kiesraad, het orgaan dat door de Kieswet is belast met het bekend maken van de uitslag en vroeg hen hoe het zat met de bekendmaking van het aantal ‘ongeldige stemmen’. De Kiesraad antwoordde dat dit op 15 juni zou gebeuren, tezamen met het bekend maken van de zetelverdeling. De verbazing was dan ook groot toen op het proces-verbaal wel het aantal stemmen per kieslijst stond vermeld, maar het aantal ongeldige stemmen ontbrak. De Kiesraad bleek zich te hebben vergist en bood de volgende dag haar excuses aan. Er werd ons vervolgens verteld dat wij het totaal aantal ongeldige stemmen kunnen achterhalen door de afzonderlijke gemeenten of de negentien hoofdstembureaus te bellen en de door hun verstrekte aantallen uitgebrachte stemmen bij elkaar op te tellen. Verder kregen we nog de tip eens bij de fabrikant van de stemmachines te informeren of bij het Centraal Bureau voor Statistiek (CBS), die de gegevens van verkiezingen voor de overheid archiveert. De blanco stemmer moet het met andere woorden zelf maar uitzoeken.
Het mag voor sommige mensen misschien een onbelangrijk punt lijken, toch zijn wij van mening dat we het hier niet bij kunnen laten. Natuurlijk is het belangrijk de mogelijkheden voor toekomstige ‘Stem blanco! campagnes te vergroten, maar waar het vooral om gaat is dat de staat erkent dat er mensen zijn die geen partij willen kiezen. Wij zullen er dan ook bij de verantwoordelijke instanties (welke dat zijn is even schimmig als de situatie rond het blanco stemmen zelf) op aandringen dat de blanco stemmen in de toekomst geteld en vermeld worden. Onze gedachten gaan uit naar een aanpassing van de Kieswet, zodat er niet alleen voortaan verschil wordt gemaakt tussen blanco en ongeldige stemmen. Verder willen we ons samen met andere ‘gedupeerde’ blanco stemmers beklagen over de soms absurde gebeurtenissen in stemlokalen.
Wanneer jou bij het blanco stemmen ook iets onacceptabels is overkomen horen we dit dan ook graag van je. De termijn waarop klachten over de Europese verkiezingen kunnen worden ingediend eindigt op 23 juni aanstaande. Wanneer je ons wat te vertellen hebt moet je er dus snel bij zijn. We zijn benieuwd. (Dusnieworld, de mondiale werkgroep van Eurodusnie) En je kunt hier reageren.