Herdenken en verdenken

Heel lang waren er twee verschillende herdenkingen van de Februaristaking, Pas in de jaren negentig werden de handen ineen geslagen. Maar ik vind dat geen verbetering.

Vanwege de pandemie was de plechtigheid bij de Dokwerker nu ook es rechtstreeks en in zijn geheel te volgen voor niet-Amsterdammers. Een wisselende ervaring. Rob Trip is de juiste, ingetogen verslaggever voor dit soort gelegenheden, ik werd positief verrast door de muzikale bijdrage van zangeres Wende, de redevoerinkjes van mevrouw Halsema en een mevrouw van islamitisch-joodse huize leken eerder onvermijdelijk dan ingegeven door goede smaak.

Geert Mak heb ik altijd een beetje naast Maarten van Rossum gezet, niet tegenover. Ik vind het historische werk van Mak (Hoe God uit Jorwerd verdween, en De eeuw van mijn vader) belangrijk, spannend en goed geschreven. Maar als BN-er verliest hij zich veel te vaak in de prietpraat en kontelikkerij van het niveau van Van Rossum, Herman Pley en al die andere coryfeeen van de UvA die ik tijdens mijn studie aan die universiteit al vervelend en over het paard getild vond.

Maar in de line-up van de Februaristaking-herdenking van dit jaar sprong Mak hoog boven de anderen uit. Met een korte rede, met de juiste insteek. Hij had het over de Salonfähigkeit van het fascisme. Geheel in de stijl van zijn buren in de grachtengordel en aan de borreltafel van Op1 deed hij alsof hijzelf de ontdekker was van die kwalijke ontwikkeling, terwijl hij in wezen natuurlijk heel laat over de streep komt. Maar de parabel die hij in zijn rede had verwerkt bood hem de kans om geweldig uit te halen naar een van de andere aanwezigen bij het monument.

Mak had het over een jongen die, om de verveling in een doods dorp te verdrijven, verzint dat er een wolf rondloopt en daarmee zijn dorpsgenoten in alle staten brengt. Maar hij maakt de fout dat bij voortduring te doen, met tot gevolg dat zodra zich echt een wolf in het dorp aandient, niemand een poot uitsteekt. Mak verwijt degenen die sinds 1945 voor de terugkeer van het fascisme hebben gewaakt dat ze ons juist in slaap zouden hebben gesust...

Een conclusie die ik dus geheel voor Mak laat. Je moet ze momenteel de kost niet hoeven geven die over de appies van Thierry Baudet moord en brand schreeuwen terwijl ze drie, vier jaar terug degenen die de kerel en zijn Staffeln in de juiste historische context plaatsten uitlachten, of erger. Waar het me hier om gaat is de slotopmerking die Mak dorst te maken. Aan het eind van de parabel heeft hij het over de wolf ‘die naast U staat’.

Doelde hij daarmee op Martin Bosma?

Bij de kransleggingen duikt Bosma op, in de hoedanigheid van ondervoorzitter van het parlement. De ideoloog van de PVV! Zou Mak het echt op hem voorzien hebben gehad? Ik durf het nauwelijks te hopen. Zoveel daadkracht in een vertoning die toch vooral weer bedoeld lijkt te zijn geweest om te ‘verbinden’ en te komen tot ‘eensgezindheid’. Mooi dat ik dit nog mee mag maken…

Rob Trip verhaalt dus aan het eind van de uitzending over de verdeeldheid die decennialang speelde rond deze plechtigheid. De CPN monopoliseerde het verzet dat gepleegd was in de oorlog, zo klonk het verwijt uit de kringen die niet tot de communisten gerekend wilden worden. En dus organiseerde de CPN haar eigen ding.

Ik vraag me af hoeveel leden van het organiserende komitee dit jaar net als ik (en naar ik hoop en geloof dus ook Geert Mak) iets weg moesten slikken toen ze hoorden dat Bosma ook uitgenodigd was. Misschien moesten we in 2022 toch maar weer tot twee plechtigheden besluiten: die voor de verbinders en die voor degenen die niet met Jan en Alleman verbonden willen worden…

(JoopFinland)